Psychoterapia Skoncentrowana na Rozwiązaniu

psychoterapia SR (ang. SFBT)

Co to jest?

Psychoterapia skoncentrowana na rozwiązaniu (ang. Solution Focused Brief Therapy, SFBT) powstała w 1982r. w wyniku pracy terapeutycznej i badawczej Steva de Shazer, jego żonie Insoo Kim Berg, oraz ich współpracowników w ramach Centrum Krótkoterminowej Terapii Rodzin w Milwaukee, SZA (Brief Family Therapy Center, USA). Steve i Insoo jako doświadczeni psychoterapeuci i założyciele w/w Centrum, prowadzili obszerną pracę analizując tysiące sesji terapeutycznych i nagrań w celu identyfikowania technik i pytań używanych przez psychoterapeutów, które skutecznie i w najkrótszym czasie pomagały klientom prowadzić pożądane zmiany w życiu. W związku z tym należy do krótkoterminowych podejść. Jednak, krótkoterminowość nie dotyczy ilości spotkań terapeutycznych, lecz szybkości pojawienia się zmian w życiu klienta. 

 

W SFBT zostały ujęte wszystkie niezbędne i wystarczające elementy terapeutyczne, i nic poza tym. Rozmowa terapeutyczna jest skupiona na zdefiniowaniu preferowanego stanu, alternatywnego stanu życia w stosunku do obecnego – i stąd nazwa „skoncentrowana na rozwiązaniu” (SR). Mimo, że problemy mogą mieć kompleksowe przyczyny, a analiza i rozumienie wszystkich przyczyn może być czasochłonne, rozwiązania nie zawsze są kompleksowe. Czasami wystarczy mała, ale znacząca zmiana, żeby sprawy zaczęły iść do przodu.

 

Z punktu widzenia teoretycznego, SFBT oparta jest na konstruktywizmie społecznym oraz filozofii Wittgensteina. Zgodnie z tą filozofją uznane jest, że można budować lepszą przyszłość mimo trudności napotykanych w przeszłości. Pomocne jest ustalenie konkretnego kierunku, aby wiedzieć dokąd zmierzamy oraz identyfikowanie już posiadanych zasobów lub rozwijanie potrzebnych umiejętności za pomoc którym można podążać w stronę preferowanej przyszłości i dotrzeć do celu.

 

Elementem centralnym psychoterapii SFBT jest współ-tworzenie (ang. co-construction), tzn. współpraca z klientem. Psychoterapia SFBT ma formę dialogu podczas który psychoterapeuta jest ekspertem w zadawaniu pytań (czasami trudnych lub dziwnych), a klient jest ekspertem swojego życia i wie, które rozwiązania są dla niego odpowiednie, realne i możliwe.

 

Ogólnie filozofia SR jest prosta i zdroworozsądkowa:
1. Jeżeli coś nie jest zepsute, nie naprawiaj! To znaczy – nie szukaj problemów, tam gdzie ich nie ma, ponieważ kto szuka, ten znajdzie, a przy okazji możesz zepsuć to, co dobrze działa.
2. Jeżeli coś nie działa, zmień! Ciągłe powtarzanie starych schematów nie może prowadzić do nowych wyników. Jeżeli chcesz zauważyć coś innego (lepszego) w twoim życiu, musisz zacząć robić coś innego. Dopiero wtedy taka zmiana jest możliwa.

3. Jeżeli coś działa, rób to dalej! Żaden problem nie pojawia się ciągle. Każdy problem ma swoje wyjątki. Poprzez analizę tych wyjątków można zauważyć, to co działa i powielać to.

 

 

Czym psychoterapia skoncentrowana na rozwiązaniu różni się od innych podejść terapeutycznych?

Psychoterapia SR należy do podejść systemowych, jednak różni się od klasycznego podejścia poprzez to, że nie wszystkich elementów systemów muszą być obecne podczas sesji. Zaproszeni są ci klienci gotowi do podjęcia współpracy, mając na uwagę że mała zmiana jednego elementu systemu może spowodować zmianę całego systemu.

 

Dodatkowo, proces terapeutyczny zaczyna się od pierwszego spotkania, gdyż  nie obejmuję on ustalenia diagnoz. W związku z tym różni się od innych podejść, które przeznaczają pierwsze 1-3 spotkania na diagnozę. Uzasadniene braku diagnozy jest proste: wbrew pozorom, rozwiązanie nie wypływa ze źródła problemu tak samo jak proces naprawy samochodu nie jest związany z przyczyną wypadku. Istniejące problemy nie znikają dzięki uświadomieniu skąd i kiedy się zaczęły. Trzeba podjąć konkretne kroki i skorzystać ze specyficznych umiejętnościach, aby je rozwiązać. A najpierw musimy wiedzieć, co chcemy osiągnąć. Szybciej znajdziemy rozwiązanie, kiedy zdefiniujemy cel, a nie problem. Jednak psychoterapia SR nie wyklucza rozmowy na temat trudności lub przeszłości, na ich rozumieniu w celu wyciągania wniosków czy uświadomienia różnych ważnych spraw, które okazują się pomocne dla celu klienta.

 

 

Psychoterapia SR w Polsce?

Podejście SR jest stosunkowo nowe, ale rozpowszechnione na całym świecie. W Polsce podejście SR jest promowane pod dwiema różnymi nazwami – pierwsza zwracająca uwagę na ilość rozwiązań, tj. terapia skoncentrowana na rozwiązaniACH – l.mn. (skrót TSR), a druga kładąca nacisk na proces budowania rozwiązania, tj. terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniU – l.poj. (skrót SFBT – zgodnie z oryginalną angielską nazwą Solution-Focused Brief Therapy).
Osobiście pracuję w duchu terapii SFBT – czyli skoncentrowanej na procesie budowania rozwiązania. W psychoterapii skoncentrowanej na rozwiązaniu nie chodzi tylko o zidentyfikowanie rozwiązań, lecz o nauczanie klienta jak rozwiązać własne problemy. To kwestia zdrowego rozsądku – gdy chcesz komuś pomóc, dajesz mu wędkę i uczysz go łowić.
 

 

Czy naprawdę działa?

Badania pokazały, że długość trwania procesu terapeutycznego nie wpływa na jej skuteczność, tj. krótkoterminowe terapie są tak samo skuteczne jak długoterminowe [1,2]. Ważne jest to, co się dzieje podczas procesu terapeutycznego. 

Ilościowa synteza wyników pochodzących z niezależnych badań pokazała, że SFBT jest skuteczną formą psychoterapii dla różnych problemów psychologicznych czy społecznych, m.in. radzenie z przewlekłymi chorobami, dziecięca otyłość [3]. Skuteczność była także udowodniona w stosunku do zaburzeń emocjonalnych takich jak depresja czy stany lękowe, zarówno u młodych jak i dorosłych klientów. [4]

Badania na temat skuteczności SFBT pokazują, że klienci osiągają zmiany, które pozwalają im funkcjonować i radzić sobie ze swoimi problemami po około 4-6 spotkaniach [5]. 

Skuteczność dorównywała poziomowi uzyskanemu przez inne już udowodnione nurty terapeutyczne tj. psychodynamiczny [6,7], poznawczo-behavioralny [8,9], interpersonalna [10] lub terapii schematów zorientowanych na emocje [11]. Wszystkie badania porównawcze pokazały to, że psychoterapia skoncentrowana na rozwiązaniu (SR) uzyskała podobne pozytywne skutki jak inne nurty, jednak w o połowie krótszym czasie, tzn. wymagała o połowę mniejszej liczby sesji, zgodnie z założeniem o krótkoterminowości.

Zadowolenie klientów oraz rosnąca popularność tego nurtu także stanowią dowody skuteczność terapii krótkoterminowej skoncentrowanej na rozwiązaniu.

 

  1. Bhar, S. S., Thombs, B. D., Pignotti, M., Bassel, M., Jewett, L., Coyne, J. C., & Beck, A. T. 1 (2010). Is longer-term psychodynamic psychotherapy more effective than shorter-term therapies? Review and critique of the evidence. Psychotherapy and Psychosomatics, 79(4), 208-216, DOI: 10.1159/000313689.
  2. Maljanen, T., Knekt, P., Lindfors, O., Virtala, E., Tillman, P., Härkänen, T., & Helsinki 2 Psychotherapy Study Group. (2016). The cost-effectiveness of short-term and long-term psychotherapy in the treatment of depressive and anxiety disorders during a 5-year follow-up. Journal of affective disorders, 190, 254-263, DOI: 10.1016/j.jad.2015.09.065
  3. Zhang, A., Franklin, C., Currin-McCulloch, J., Park, S., & Kim, J. (2018). The effectiveness of 3 strength-based, solution-focused brief therapy in medical settings: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of behavioral medicine, 41(2), 139-151, DOI: 10.1007/s10865-017-9888-1
  4. Schmit, E. L., Schmit, M. K., & Lenz, A. S. (2016). Meta-analysis of solution-focused brief therapy for treating symptoms of internalizing disorders. Counseling outcome research and evaluation, 7(1), 21-39. DOI: 10.1177/2150137815623836
  5. McDonald, A.J., (2007). Solution-focused therapy. Theory, research, & practice. Sage 5 Publication Inc., London. DOI: 10.4135/9781446288764
  6. Marttunen, M., Välikoski, M., Lindfors, O., Laaksonen, M. A., & Knekt, P. (2008). Pretreatment clinical and psychosocial predictors of remission from depression after short-term psychodynamic psychotherapy and solution-focused therapy: a 1-year follow-up study. Psychotherapy Research, 18(2), 191–199. DOI: 10.1080/10503300701429958

  7. Knekt, P., Heinonen, E., Härkäpää, K., Järvikoski, A., Virtala, E., Rissanen, J., Lindfors, O., & The Helsinki Psychotherapy Study Group. (2015). Randomized trial on the effectiveness of long- and short-term psychotherapy on psychosocial functioning and quality of life during a 5-year follow-up. Psychiatry Research, 229(1–2), 381–388. DOI: 10.1016/j.psychres.2015.05.113

  8. Corcoran, J. (2006). A comparison group study of solution-focused therapy versus “treatment-as-usual” for behavior problems in children. Journal of Social Service Research, 33(1), 69–81. DOI: 10.1300/j079v33n01_07
  9. Rothwell, N. (2005). Practitioner report: How brief is Solution-Focused Brief Therapy? A comparative study. Clinical Psychology and Psychotherapy, 12, 402–405. DOI: 10.1002/cpp.458
  10. Wettersten, K. B., Lichtenberg, J. W., & Mallinckrodt, B. (2005). Associations between working alliance and outcome in Solution-Focused Brief Therapy and brief interpersonal therapy. Psychotherapy Research, 15(1–2), 35–43. DOI: 10.1080/10503300512331327029
  11. Mirabi, M., & Hafezi, F. (2021). The comparison effect of Emotion-Oriented Schema Therapy and Solution- Focused Brief Therapy (SFBT) on marital intimacy in women with marital conflicts referring to psychological centers. Women’s Studies, 12(1), 239–256. DOI: 10.30465/WS.2020.32905.3121